Przesilenie zimowe w Newgrange

Aby przypomnieć sobie dokładną datę rozpoczęcia astronomicznej zimy (w tym roku 21 grudnia) nie trzeba było nawet wygladać przez okno, wystarczyło zerknąć do komputera. W czasach gdy Internetu nie było, ludzkość musiała radzić sobie inaczej. Długotrwałe obserwacje słońca, oznaczanie punktów, gdzie pada cień, podział czasu na pory roku i miesiące, wynalezienie matematyki i tworzenie kalendarzy – wszystko to musi dziś budzić podziw. Zastanawiające, że próby uporządkowania czasu zaczęły się przed wynalezieniem koła i żelaznych narzędzi. Być może – nie mam takiej wiedzy – wcześniej przez mozolne obserwacje czasu stworzono kalendarz niż wymyślono pierwsze opiekuńcze bóstwo… W nudnym życiu ludów prehistorycznych dominowały dwie aktywności: zdobywanie wiedzy o świecie empirycznym i wymyślanie bogów.
Razem z uznaniem dla prehistorycznych „badaczy czasu” dłutujacych znaki na kamiennych tarczach zegarów i wznoszących kamienne słupy idzie pytanie, po co właściwie im to było potrzebne? Śpieszyli się gdzieś?

Z epoki kamienia łupanego pochodzi grobowiec znajdujący się w Newgrange, ok. 50 km na północ od Dublina. Kurhan jak na swój wiek jest bardzo dobrze zachowany. Jest najstarszą tego typu budowlą w Europie – powstał 3,5 tys lat przed narodzeniem Chrystusa czyli ok. 500 lat wcześniej niż wzniesiono pierwszą piramidę egipską. Jego wyjątkowość polega na tym, że podczas przesilenia zimowego (winter solstice) – które szczególnie fascynowało ludy starożytne niezależnie od kontynentu na jakim żyli – promień wschodzącego słońca oświetla ścianę grobowca znajdującą się w samym centrum budowli, przechodząc pod drodze przez kamienny tunel o długości 19 metrów. Cały kurhan ma z zewnątrz 85 m średnicy i 11 m wysokości.

W innym czasie a nawet już dzień po przesileniu kąt padania promieni słonecznych jest inny i nie dociera do centrum budowli załamując się na bocznych ścianach tunelu. Warunkiem podstawowym do zaobserwowania tego zjawiska jest brak chmur na niebie. Poza tym trzeba mieć szczęście innego rodzaju, bo o tym, kto o świcie w dniu przesilenia wejdzie do wnętrza kurhanu decyduje losowanie. Chętnych jest zapewne wielu.
W pozostałe dni roku Newgrange też cieszy sie powodzeniem, bilet wstępu do kurhanu kupuje się w Visitors Center znajdującym się w szczerym polu, kilkaset metrów od wejścia do kurhanu. Parking położony jest jeszcze dalej, dzięki czemu wyprawa do Newgrange ma charakter przechadzki wśród przyrody. W Visitor Center można obejrzeć stałą ekspozycję eksponatów archeologicznych i sztuki z epoki kamienia łupanego. Znajdują się tam też pomniejszone rekonstrukcje prehistorycznych budowli oraz kawiarnia i kiosk z pamiątkami.

Budowla w Newgrange starsza ok. 1000 lat od Stonehange określana jest jako najstarsze obserwatorium astronomiczne na świecie. Brzmi to trochę przesadnie, gdy się ją zestawi ze współczesnymi obserwatoriami naszpikowanymi elektroniczną aparaturą, ale przecież od czegoś ludzkość musiała zacząć zdobywanie wiedzy. W tym wypadku zaczęła od łapania pierwszego promienia zimowego słońca.

Kurhan Newgrange w dniu przesilenia zimowego